به نقل از «مهر»

درنگی در جایگاه رجوع به آرای عمومی در جمهوری اسلامی ایران

تاریخ انتشار: ۱ اردیبهشت ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۵۸۳۴۴۶

خبرگزاری مهر - گروه سیاست، محمدرضا اصغری شورستانی: «همه‌پرسی یا رفراندوم (referendum)» در لغت به معنی مراجعه به آرا عموم برای رد یا قبول یک طرح یا پیشنهاد یا تعیین تکلیف در خصوص مسائل سیاسی و اجتماعی مهم معنا شده است. در معنای اصطلاحی، همه‌پرسی سازِوکاری است که به مردم اجازه می‌دهد با رأی مستقیم خود پرسش خاص سیاسی را پاسخ دهند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

مشورت گرفتن از مردم درباره لزوم یا عدم لزوم و همچنین شکل و محتوای قاعده‌ای از قوانین عادی یا اساسی یکی دیگر از تعاریفی است که برای همه‌پرسی شده است. آنگاه که در خصوص لزوم یا عدم لزوم امری نظر عمومی خواسته می‌شود، می‌توان از «همه‌پرسی تأسیسی» سخن به میان آورد؛ اما آنگاه که سخن بر سر تصویب و تأیید قاعده‌ای از قوانین عادی یا اساسی است، از اصطلاح «همه‌پرسی تقنینی» استفاده می‌شود. هر دوی این موارد ممکن است الزام‌آور یا مشورتی باشد. در همه‌پرسی تقنینی، چنانچه موافقت مردم با متن همه‌پرسی‌شده به منزله تصویب و لازم‌الاجرا شدن قانون باشد، آن را «همه‌پرسی تصویبی» می‌گویند. البته بسا اتفاق افتاده است که مراجعه به آرا عمومی، در خصوص موضوع معین و مشخص که حتی ظاهری غیرشخصی نیز دارد، منجر به ابراز عقیده در باب مقام مراجعه‌کننده به همه‌پرسی می‌گردد، یعنی از حالت اعمال حاکمیت مستقیم به اعلام اعتماد عمومی نسبت به رئیس مملکت یا شخصیت سیاسی تغییر ماهیت می‌دهد. در این صورت رجوع به آرا عمومی را «پله بیسیت» (plebiscite) می‌نامند.

از ابتدای شکل‌گیری جمهوری اسلامی ایران چندین نوبت رفراندوم یا همه‌پرسی به مناسبت‌های مختلف از اعلام موافقت با تشکل اصل نظام تا تأیید قانون اساسی آن برگزار شده است.

در خصوص تشکیل اصل نظام، بر اساس مستندات متعددی که از قرآن کریم و سنت معصومین وجود دارد، تشکیل حکومت اسلامی بر اساس زور و اکراه، با آیات قرآن کریم و سیره معصومین علیهم‌السلام منافات دارد و اساساً چنین اذنی از ناحیه خداوند متعال به اولیای الهی که ایفای کامل رسالت‌شان، متضمن تشکیل حکومت بوده، داده نشده است. لذا هر چند که مشروعیت حکمرانی برای ولیِّ منصوب الهی- چه به نصب خاص همچون پیامبر و اولیای معصوم علیهم‌السلام و چه به نصب عام همچون فقها- نیازی به تأیید از جانب مردم ندارد، اما اِعمال ولایت و به عهده گرفتن حکومت نیازمند اراده و اقدام مؤثر از سوی مردم است. امام خمینی (ره) در این خصوص در پاسخ به استفتایی در سال‌های پایانی عمر مبارک‌شان که از ایشان پرسیده شده بود: «در چه صورت فقیه جامع‌الشرایط بر جامعه اسلامی ولایت دارد؟» فرمودند: «ولایت در جمیع صور دارد. لکن تولی امور مسلمین و تشکیل حکومت بستگی دارد به آرای اکثریت مسلمین، که در قانون اساسی هم از آن یاد شده است، و در صدر اسلام تعبیر می‌شده به بیعت با ولیّ مسلمین.»

همان‌طور که در فلسفه، علت ایجاد یک پدیده، علت بقای آن نیز به شمار می‌رود، رجوع به نظر مردم و جلب رضایت ایشان در نظام جمهوری اسلامی محدود به آغاز نهضت و منحصر به تشکیل حکومت اسلامی نبوده؛ بلکه در ادامه مسیر انقلاب و اداره امر حکومت نیز قانون اساسی در اصول ششم و هفتم بر نقش محوری مردم در اداره کشور تأکید و ذیل اصل یکصد و هفتاد و هفتم این مقوله را جز مفاد غیرقابل تغییر قانون اساسی و به اصطلاح جز اصول فرادستوری ذکر کرده است.

بنا بر آنچه گفته شد مفهوم همه‌پرسی و رجوع به آرا و نظرات مردم مفهومی غریب و ناآشنا در نظام حقوقی جمهوری اسلامی نبوده و نه تنها مبانی نظری آن در کتاب و سنت و آرا متفکران انقلاب اسلامی مورد تصریح قرار گرفته؛ بلکه به لحاظ عینی و عملی نیز در قانون اساسی نهادینه شده و در عمل نیز به وقوع پیوسته است. مع‌الوصف از آنجا که نقش‌آفرینی مستقیم مردم در وضعیت فعلی نظام‌های حقوقی مختلف با محذورات جدی روبروست، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی بر جایگاه و نقش منتخبین مردم تأکید داشته و از همان ابتدا تصریح کردند که «در این جمهوری، یک مجلس ملی، مرکب از منتخبین واقعی مردم، امور مملکت را اداره خواهند کرد.» و بر همین مبناست که رهبر معظم انقلاب ضمن تصریح به این نکته که «جمهوریتِ ما از اسلام گرفته شده و اسلامِ ما اجازه نمی‌دهد در این کشور مردم‌سالاری نباشد. ما نخواستیم جمهوریت را از کسی یاد بگیریم؛ اسلام این را به ما تعلیم داد و املاء کرد» در دیدار اخیر با دانشجویان بیان کردند «مگر مسائل گوناگون کشور قابل رفراندوم است؟ مگر همه مردمی که در رفراندوم باید شرکت کنند و شرکت می‌کنند، امکان تحلیل آن مسئله را دارند؟ این چه حرفی است؟ چطور می‌شود رفراندوم کرد، در مسائلی که تبلیغات می‌شود کرد، از همه طرف حرف می‌شود زد؟ اصلاً یک کشور را شش ماه درگیر بحث و جدل و گفتگو و دوقطبی‌سازی می‌کنند برای اینکه یک مسئله‌ای رفراندوم بشود. در همه‌ی مسائل رفراندوم بکنیم؟»

کد خبر 5760828 زهرا علیدادی

منبع: مهر

کلیدواژه: جمهوری اسلامی ایران انقلاب اسلامی ایران مجلس شورای اسلامی ارتش جمهوری اسلامی ایران عید سعید فطر جمهوری اسلامی ایران هیئت دولت حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی انقلاب اسلامی ایران مقام معظم رهبری سیدابراهیم رئیسی روز ارتش دفاع مقدس حسین امیرعبداللهیان رژه روز ارتش حسین امیر عبداللهیان جمهوری اسلامی قانون اساسی تشکیل حکومت همه پرسی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۵۸۳۴۴۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ردادی: مردم با حضور در انتخابات مجلسی قوی را رقم بزنند

جامعه‌شناس سیاسی گفت: حضور مردم در انتخابات و انتخاب افرادی که مطابق سلیقه خودشان است از بین نامزدهایی که وجود دارد باعث می‌شود که تنوع عقاید در مجلس تأمین شود. - اخبار سیاسی -

محسن ردادی عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری تسنیم، در خصوص دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی که جمعه 21 اردیبهشت‌ماه در 22 حوزه انتخابیه برگزار خواهد شد، طی سخنانی اظهار داشت: اتفاقات اخیری که در عرصه داخلی و منطقه‌ای رخ داد، می‌تواند در انتخابات موثر باشد. البته اگر این وقایع در دور اول انتخابات بود قطعاً تأثیر جدی‌تری داشت و موجب حضور پرشورتر مردم در صحنه می‌شد.

وزیر کشور: مولفه مشارکت در دور دوم انتخابات همچنان مهم است وی افزود: از یک طرف خیزش جهانی علیه اسرائیل و از طرف دیگر اتفاقی که درخصوص پاسخ ایران به اسرائیل افتاد و اقتدار نظامی جمهوری اسلامی ایران ثابت شد. این دو واقعه جوّ جامعه را به‌گونه‌ای پیش بُرده که حضور مردم پای صندوق‌های رأی هم از لحاظ تعداد و هم از نظر نوع رأی حتماً می‌تواند تحت تأثیر این دو واقعه قرار بگیرد.

جامعه‌شناس سیاسی گفت: از سویی دیگر حضور گسترده مردم در دور دوم انتخابات باعث می‌شود که قدرت نرم جمهوری اسلامی افزایش یابد. بعضا هستند کسانی که تصور می‌کنند که کار انتخابات تمام شده و قرار نیست انتخابات در سراسر کشور برگزار شود و ممکن است به شکلی که باید، برای موضوع انتخابات اهمیت قائل نباشند، که البته صحیح نیست.

ردادی عنوان کرد: در شرایطی هستیم که قدرت سخت جمهوری اسلامی ایران از یک‌طرف اثبات شده و از طرف دیگر پیام جمهوری اسلامی و جبهه مقاومت در سراسر دنیا مورد توجه قرار گرفته؛ این‌زمان بسیار اهمیت دارد پیامی به دنیا صادر شود که نشان بدهد جمهوری اسلامی از داخل هم مستحکم، متحد و منسجم است.

وی خاطر نشان کرد: این مهم باعث تقویت قدرت نرم داخلی جمهوری اسلامی ایران خواهد شد. کسانی که رأی می‌دهند توجه داشته باشند که رأی و تلاش آن‌ها برای حضور در انتخابات و این احساس وظیفه که رخ می‌دهد مکمل پاسخ مقتدرانه ایران به اسرائیل بوده و در راستای حمایت از مردم مظلوم فلسطین است.

این جامعه‌شناس سیاسی بیان کرد: امروزه شاهد برگزاری تظاهرات مردمی در سراسر دنیا هستیم؛ رأی و حضور گسترده‌ی مردم پای صندوق‌های رأی می‌تواند موضع جبهه مقاومت و جمهوری اسلامی را افزایش بدهد.

ردادی هم‌چنین درخصوص میزان اهمیت و تأثیر حضور مردم در صحنه انتخابات نیز بیان کرد: مهم‌ترین اثر حضور مردم در انتخابات این است که کیفیت انتخاب نمایندگان را بالا می‌برد یعنی افرادی که با گزینش تعداد زیادی از مردم به مجلس راه پیدا کنند حتما هم کیفیت‌شان و قدرت نمایندگی‌شان بیشتر از افرادی است که با تعداد آراء کم به مجلس راه پیدا کرده باشند.

وی اضافه کرد: اگر می‌خواهیم مجلس در رأس امور باشد هم‌چنان که امام خمینی(ره) فرمودند، یکی از ابزار و یک مقدمه‌ این است که اصولاً نمایندگان در طراز و بهترین نمایندگانی که در دسترس مردم هستند به عنوان نماینده به مجلس فرستاده شوند.

جامعه‌شناس سیاسی اظهار داشت: این اگر اتفاق بیفتد مجلس از لحاظ راهبردی و عقل تصمیم‌گیری در مرتبه بالایی قرار خواهد گرفت و عُقلایی که آنجا هستند بسیار توانمند خواهند بود. هم‌چنین این افراد حامل آرای زیادی از مردم‌اند یعنی نماینده قشر گسترده‌تری از مردم هستند و با زبان بازتری می‌توانند به نظارت پرداخته و این رأس امور بودن را اجرا کنند.

ردادی گفت: صندوق رأی جایی است که افراد حرف‌هایشان را می‌زنند و اختلاف نظرهایشان را برطرف می‌کنند؛ این‌جاست که حساب‌ها صاف می‌شود پس اگر مردم و سیاستمداران پای صندوق رأی نتوانند اختلاف نظرشان را حل کنند، احتمالاً قرار است این اختلاف نظر کف خیابان و یا در دعواهای رسانه‌ای خودش را نشان دهد.

وی خاطرنشان کرد: در این صورت باید منتظر باشیم وحدت و انسجام جامعه خدشه بردارد؛ به‌خاطر اینکه افراد نتوانستند به اندازه کافی در مجلس و رأی آوردن حرف‌شان را منطقی بزنند و بعد هم مردم به قضاوت این افراد بنشینند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: مجلسی قادر است مشکلات مردم را حل کند که اولاً از لحاظ فکری و از لحاظ حکمرانی شایسته باشد، که حضور بیشتر مردم به معنای انتخاب شایسته‌ترین‌هاست و دوم اینکه تعداد آرائی که دارد به‌قدری باشد که اگر قصد نظارت بر دولت را دارد و می‌خواهد تصمیمی بگیرد؛ کسی ان‌قلت نیاورد که مگر شما نماینده‌ی چند درصد از مردم هستید بلکه بلافاصله به رأی و نظر مجلس شورای اسلامی تمکین کند.

ردادی در پایان بیان کرد: حضور مردم در انتخابات و انتخاب افرادی که مطابق سلیقه خودشان است از بین نامزدهایی که وجود دارد باعث می‌شود که تنوع عقاید در مجلس تأمین شود.

انتهای پیام/